İşsizlik Maaşı olarak da telaffuz edilen İşsizlik Ödeneği, zorunlu olarak işsizlik sigortası kapsamında olan çalışanlara işsiz kalmaları durumunda yapılan ödeneğe verilen bir isimdir. “İşsizlik Sigortası” adından da anlaşılacağı üzere bir sigortadır. Yani işçi bu ödenekten işsiz kaldığında şartları sağlaması koşuluyla faydalanır. Çalışan, primleri ödenmesine rağmen çalışma hayatı boyunca işsizlik ödeneği şartları oluşmadığı için hiç ödenek almadan da iş yaşamını tamamlayabilir.
İşsizlik Sigortasının kapsamını ve şartlarını düzenleyen Kanun 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’dur.
İşsizlik Sigortası Kimleri Kapsar?
İşsizliğin söz konusu olabilmesi için bir hizmet akdine bağlı çalışmış olmak gerekir.
- 5510 sayılı Kanunun 4 . maddesinin 1. fıkrasının (a) bendi ile 2. fıkrası kapsamında olanlardan bir hizmet akdine dayalı olarak çalışan sigortalılar,
- 506 sayılı Kanunun geçici 20. maddesinde açıklanan sandıklara tabi sigortalılar,
- İstekleri halinde;
– 4857 sayılı Kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalılar,
– Ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı işyerleri ile Kültür ve Turizm Bakanlığınca belirlenecek alanlarda kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma gün sayısı 10 günden az olan kişiler,
işsizlik sigortasının kapsamında bulunmaktadır.
İşsizlik sigortası kapsamında olmayan çalışanların ücretlerinden işsizlik sigortası primi kesilmez. Bu kişilere işsizlik ödeneği de hesaplanmaz. Mesela emekli personeller işsizlik sigortası kapsamına dâhil olmadıkları için işsizlik durumunda ödenekten de yararlanamazlar.
Yabancı Sigortalılar İşsizlik Ödeneği Alabilir mi?
İşsizlik ödeneğine hak kazanmak için vatandaş olma şartı aranmamaktadır. Çalışma izni ile ülkemiz sınırları içerisinde bir hizmet akdine bağlı olarak çalışmaya başlamış, 5510 sayılı kanuna tabi olarak sigorta primleri ve beraberinde işsizlik sigortası primleri ödenen yabancı çalışanlar da işsizlik ödeneğinden faydalanabilirler.
İşsizlik Sigortası Primi Nasıl Ödenir?
İşsizlik sigortası primleri; hem işçi, hem işveren hem de devlet tarafından ödenir. Her katılımcının payı İşsizlik Fonuna aktarılır. Yani işçiye ödenecek işsizlik ödeneği üçlü katılım ile oluşturulan İşsizlik Fonu üzerinden karşılanır.
İşçinin ücretini hesaplayıp yasal kesintilerini kurumlara bildiren kişi bağlı çalıştığı işverendir. İşveren, işçinin prime esas kazanç matrahı üzerinden işçinin ödemekle yükümlü olduğu işsizlik sigortası prim payını hesaplar ve ilgili kuruma bildirir. Aynı matrah üzerinden işveren kendi sorumlu olduğu işsizlik prim payı tutarını da hesaplar. Primler, SGK prim paylarının da hesaplandığı SGK Matrahı / Prime Esas Kazanç Matrahı üzerinden hesaplanır. Bu matrahın hesabı 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 80 ve 82 nci maddelerinde belirtilmiştir.
İşsizlik Sigortası Primleri;
- % 1 sigortalı,
- % 2 işveren
- %1 Devlet payı
olmak üzere toplam %4 oranındadır.
İşsizlik Ödeneğine Hak Kazanma Şartları Nelerdir?
İşsizlik ödeneği alabilmek için öncelikle işten çıkışın işsizlik ödeneğini hak eder şekilde gerçekleşmiş olması gerekir. Bu şartı sağlayarak işten ayrılan işsizlik sigortası kapsamındaki çalışan;
- Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün kesintisiz olarak primleri ödenmişse,
- Son 3 yıl içinde en az toplam 600 prim günü çalışması varsa
işsizlik ödeneği alabilecektir.
Son 120 gün kesintisiz çalışmış olma şartını aşağıdaki durumlardan dolayı primleri eksik bildirilmiş çalışanlar ihlal etmiş sayılmayacaktır.
- Hastalık,
- Ücretsiz izin,
- Disiplin cezası
- Gözaltına alınma,
- Hükümlülükle sonuçlanmayan tutukluluk hali,
- Kısmi istihdam,
- Grev,
- Lokavt,
- Genel hayatı etkileyen olaylar,
- Ekonomik kriz,
- Doğal afetler.
Hangi Nedenlerle İş Aktinin Son Bulması Sonucu İşsizlik Ödeneği Alınabilir?
İşsizlik sigortası kapsamında bir işyerinde çalışırken çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen kendi istek ve kusuru dışında işini kaybedenler diğer tüm şartları sağlamak koşulu ile işsizlik ödeneğine hak kazanırlar.
İşsizlik Ödeneğine Nasıl Başvurulur?
İş akdi feshini takip eden gün itibariyle 30 gün içerisinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvuru yapılması gerekmektedir.
Mücbir sebepler dışında 30 gün içerisinde başvurulmaması halinde, başvuruda gecikilen süre, toplam hak sahipliği süresinden düşülmektedir.
İşsizlik Ödeneği Tutarı Nasıl Hesaplanır?
İşsizlik Ödeneği, sigortalının son 4 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %40’ı olarak hesaplanır.
Ödeneği Ne Zaman ve Nereden Alabilirim?
İşçi Kuruma İşsizlik ödeneği başvurusu yaptıktan sonra, İŞKUR tarafından değerlendirmeye alınır. İŞKUR, işçinin ödeneğe hak kazandığı tarihi takip eden ayın sonuna kadar işsizlik ödeneğini yatırır. Ödenek PTT Şubelerinden nüfus cüzdanı ile başvurarak alınabilir.
Cem GÜR
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir [ HECE MALİ MÜŞAVİRLİK ]
