Anonim şirketlerin kurucu ortakları ile yönetim kurulu üyesi olmayan ortakları zorunlu sigortalılık kapsamı dışında tutulmuşlardır. Bu ortaklar şirkette ayrıca başka bir görev üstleniyorlarsa 4/a (eski SSK) kapsamında sigortalı olabilecekler ve ücret alabileceklerdir.
Kendi İşyerinden Kendini Sigortalı Bildirmenin Sonuçları 5510 sayılı Kanunun 53 üncü maddesi ile eski adıyla Bağ-Kur’lu, yeni adıyla 4/b kapsamındaki sigortalıların kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden kendilerini SSK’lı (4/a kapsamında sigortalı) olarak bildirmelerinin önüne geçilmiştir.
Yasada yapılan bu düzenlemeler çerçevesinde e-Sigorta kanalıyla Kuruma gönderilen sigortalı işe giriş bildirgelerinde de değişikliğe gidilmiş ve işverenlerin kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden kendileri için 4/a kapsamında sigortalı işe giriş bildirgesi göndermeleri engellenmiştir.
İşverenlerin 1/10/2008 tarihinden itibaren kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden kendilerini 4/a kapsamında sigortalı olarak bildirmeleri kesin olarak yasaklanmıştır.
2013/11 sayılı Genelge;
Kişilerin sigortalı olarak çalıştıkları işyerlerine 1/10/2008 tarihinden önce ortak olan veya sigortalı olarak çalıştıkları işyerlerini 1/10/2008 tarihinden önce satın alan kişilerin 4/a kapsamındaki sigortalılıkları kesintiye uğrayıncaya kadar; Bu işyerlerinden 4/a kapsamında sigortalı bildirebilecekleri belirtilmiştir.
Dolayısıyla 1/10/2008 tarihinden önce 4/a kapsamında sigortalı olarak çalıştıkları işyerine ortak olan veya sigortalı olarak çalıştıkları işyerini 1/10/2008 tarihinden önce satın alan kişilerin, bu işyerlerini satın aldıkları veya ortak oldukları tarihten sonraki hizmetleri kesintiye uğrayıncaya kadar, 4/a kapsamındaki hizmetleri geçerli sayılmıştır.
Çalıştıkları işyerine 1/10/2008 tarihinden sonra ortak olan veya çalıştıkları işyerini 1/10/2008 tarihinden sonra satın alan kişilerin ise;
Ortak oldukları veya satın aldıkları tarihten itibaren 4/a kapsamındaki hizmetleri geçersiz sayıldığından, bu tarihten itibaren 4/b kapsamındaki sigortalılıkları başlatılmıştır.
Örneğin,
16/7/2005 tarihinde çalışmaya başladığı limited şirket işyerine 20/2/2007 tarihinde ortak olan bir kişinin 20/2/2007 tarihinden sonraki sürelere ilişkin 4/a kapsamındaki hizmetleri kesintisiz olarak bildirilmeye devam ettiği süre zarfında 4/a kapsamındaki hizmetleri geçerli sayılacaktır.
Buna karşın bahse konu sigortalının çalıştığı işyerine 1/10/2008 tarihinden sonraki bir tarihte ortak olması halinde; Bu defa ortak olduğu tarih itibariyle 4/a kapsamında sigortalılık sona erip 4/b kapsamındaki sigortalılık devreye girecektir.
2014/5 sayılı Genelge; ( Satın alınan veya ortak olunan şirkette Kendileri dışında sigortalı olarak bildirilen başka bir kişi daha yoksa )
1/10/2008 tarihinden önce çalıştıkları şirkete ortak olan veya 1/10/2008 tarihinden önce çalıştıkları işyerini satın alan kişilerin sigortalılıkları kesintisiz olarak devam etse de, bu işyerlerinde kendileri dışında sigortalı olarak bildirilen başka bir kişi daha yoksa, yalnızca kendilerinin sigortalı olarak bildirildikleri tarihten itibaren 4/a kapsamındaki sigortalılıklarının geçersiz olacağı belirtilmiştir.
Örneğin,
16/7/2005 tarihinde çalışmaya başladığı limited şirket işyerine 20/2/2007 tarihinde ortak olan bir kişinin 20/2/2007 tarihinden sonraki sürelere ilişkin 4/a kapsamında bildirilen hizmetleri işyerinde çalışan diğer sigortalılarla birlikte kesintisiz olarak bildirilir iken, bu işyerinde çalışan diğer sigortalıların 15/6/2014 tarihinde işten ayrıldıkları ve bu tarihten itibaren sadece kendisini 4/a kapsamında sigortalı bildirdiği varsayıldığında, bahse konu şirket ortağının 4/a kapsamındaki sigortalılığı 15/6/2014 tarihinde sonlandırılarak 16/6/2014 tarihinden itibaren 4/b kapsamındaki sigortalılığı başlatılacaktır.
Bu bağlamda, işverenlerin kendi işyerlerinden veya ortak oldukları işyerlerinden kendilerini sigortalı olarak bildirebilmeleri için; 1-Kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinde sahiplik veya ortaklık tarihinden önce SSK’lı çalışmalarının bulunması, 2-Bu işyerlerine 1/10/2008 tarihinden önce ortak olmaları veya bu işyerlerini 1/10/2008 tarihinden önce satın almaları, 3-Ortak oldukları veya satın aldıkları tarihten sonraki sürelere ilişkin hizmetlerinin kesintisiz olması (kesintiye uğradığı tarihe kadar ki hizmetler geçerli sayılır) 4- Kendilerinden başka en az bir kişinin daha 4/a kapsamında sigortalı olarak bildiriliyor olması gerekmektedir.
Dolayısıyla, kendi işyerinden veya ortak olukları işyerinden kendilerini 4/a kapsamında sigortalı olarak bildiren kişiler için bu dört koşul birlikte gerçekleşmediği takdirde, 4/a kapsamındaki hizmetler geçersiz sayılacağından, bu durumda 4/b kapsamındaki sigortalılık devreye girecektir.
Kendilerine ait işyerlerinden veya ortak oldukları işyerlerinden kendilerini sigortalı olarak bildiren kişilerle ilgili olarak 2014/28 sayılı Genelgede, Sigortalı Tescil Ve Hizmet Servislerince gerek sigortalılık statüsünün belirlenmesi, gerek hizmet bildirme, gerekse aylık bağlanma işlemleri sırasında yapılacak hizmet birleştirme işlemlerinde sigortalıların kendi işyerlerinden kendilerini sigortalı olarak bildirip bildirmediklerinin mutlaka kontrol edileceği belirtilmiştir.
Ayrıca, kendi işyerlerinden veya ortak oldukları işyerlerinden kendilerini 4/a kapsamında sigortalı olarak bildirdiği tespit edilen kişilerin 4/a kapsamındaki hizmetlerinin geçersiz, 4/b kapsamındaki hizmetlerinin geçerli olduğu durumlarda 4/a kapsamında ödenen primlerin 4/b kapsamındaki sigortalılık statüsüne aktarılıp aktarılmayacağı hususu da yine aynı genelgede açıklanmıştır.
2014/27 sayılı Genelgeye göre,
Kendilerine ait işyerlerinden kendilerini 4/a kapsamında sigortalı olarak bildiren kişilerin (gerçek kişilerin) 4/a kapsamındaki sigortalılıklarının geçersiz olduğunun anlaşılması halinde, hem sigortalı, hem de işveren hissesine ait sigorta primi ve işsizlik sigortası primlerinin,
Ortak oldukları işyerlerinden kendilerini 4/a kapsamında sigortalı olarak bildiren kişilerin (Tüzel kişi işletmelerinin ortaklarının) 4/a kapsamındaki sigortalılıklarının geçersiz olduğunun anlaşılması halinde ise, yalnızca sigortalı hissesine ait sigorta primi ve işsizlik sigortası primlerinin 4/b kapsamındaki prim borçlarına aktarılması gerekecektir.
5510 SAYILI KANUN
Sigortalı sayılanlar
MADDE 4- (Değişik: 17/4/2008-5754/2 md.) Bu Kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları uygulaması bakımından;
a) Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar,
b) Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan ise;
1) Ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usûlde gelir vergisi mükellefi olanlar,
2) Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar
3) Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları,
4) Tarımsal faaliyette bulunanlar,
c) Kamu idarelerinde;
1) Bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendine tabi olmayanlardan, kadro ve pozisyonlarda sürekli olarak çalışıp ilgili kanunlarında (a) bendi kapsamına girenler gibi sigortalı olması öngörülmemiş olanlar,
2) Bu maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerine tabi olmayanlardan, sözleşmeli olarak çalışıp ilgili kanunlarında (a) bendi kapsamına girenler gibi sigortalı olması öngörülmemiş olanlar ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 86 ncı maddesi uyarınca açıktan vekil atananlar, sigortalı sayılırlar. Birinci fıkranın (a) bendi gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler;
a) İşçi sendikaları ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıkları ve yönetim kurullarına seçilenler,
b) Bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan; film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar ile düşünürler ve yazarlar,
c) Mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere, yabancı uyruklu kişilerden hizmet akdi ile çalışanlar,
d) 2/7/1941 tarihli ve 4081 sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanuna göre çalıştırılanlar,
e) 24/4/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanununda belirtilen umumî kadınlar,
f) Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen kurslarda usta öğretici olarak çalıştırılanlar, kamu idarelerinde ders ücreti karşılığı görev verilenler ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (C) bendi kapsamında çalıştırılanlar,
g) (Ek: 11/10/2011-KHK-665/29 md.) Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen Toplum Yararına Çalışma Programlarından yararlananlar, hakkında da uygulanır. (Ek cümle: 11/10/2011-KHK-665/29 md.) Bu fıkranın (g) bendinde sayılanlar için Türkiye İş Kurumu prim ödeme yükümlüsü olmakla birlikte bu Kanun kapsamında işyeri ve işveren sayılmaz.
Birinci fıkranın (b) bendi gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler; 10/7/1953 tarihli ve 6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanuna tabi jokey ve antrenörler hakkında da uygulanır.
Birinci fıkranın (c) bendi gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler;
a) Kuruluş ve personel kanunları veya diğer kanunlar gereğince seçimle veya atama yoluyla kamu idarelerinde göreve gelenlerden; bu görevleri sebebiyle kendilerine ilgili kanunlarında Devlet memurları gibi emeklilik hakkı tanınmış olanlardan hizmet akdi ile çalışmayanlar,
b) Başbakan, bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, belediye başkanları, il encümeninin seçimle gelen üyeleri,
c) Birinci fıkranın (c) bendi kapsamında iken, bu kapsamddaki kişilerin kurduğu sendikalar ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıkları ve yönetim kurullarına seçilenlerden aylıksız izne ayrılanlar,
d) Harp okulları ile fakülte ve yüksek okullarda, Türk Silâhlı Kuvvetleri hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken askerî öğrenci olanlar ile astsubay meslek yüksek okulları ve astsubay naspedilmek üzere temel askerlik eğitimine tâbi tutulan adaylar,
e) Polis Akademisi ile fakülte ve yüksek okullarda, Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okumaya devam eden öğrenciler ile polis nasbedilmek üzere Polis Meslek Eğitim Merkezlerinde polislik eğitimine tabi tutulan adaylar, (1) hakkında da uygulanır.
Dördüncü fıkranın (d) ve (e) bentlerinde belirtilen okulları tamamlamadan ayrılanlar ile bu okulları tamamlamalarına rağmen görevlerine başlamadan ayrılanların, bu okullarda geçen eğitim süreleri sigortalılıklarından sayılmaz. Bu Kanunun kısa vadeli sigorta kollarına ilişkin hükümleri bu maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara bu kapsamda oldukları sürece uygulanmaz. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Bazı sigorta kollarının uygulanacağı sigortalılar
MADDE 5- Kısa ve uzun vadeli sigorta kolları bakımından aşağıda sayılan kişiler hakkında uygulanacak sigorta kolları şunlardır:
a) Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular hakkında, iş kazası ve meslek hastalığı ile analık sigortası uygulanır ve bunlar, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar.
b) (Değişik: 13/2/2011-6111/24 md.) 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası; meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 46 ncı maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı, 82 nci maddeye göre belirlenen günlük prime esas kazanç alt sınırının otuz katından fazla olmayanlar hakkında ise iş kazası ve meslek hastalığı sigortası uygulanır. Bu bentte sayılanlar, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar ve bunlardan bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar hakkında ayrıca genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır.
c) (Değişik: 17/4/2008-5754/3 md.) (Değişik birinci ve ikinci cümle: 12/7/2013-6495/96 md.) Harp malulleri ile 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanuna veya 2330 sayılı Kanun hükümleri veya 8/6/1949 tarihli ve 5434 sayılı Kanunun 56 ncı maddesi uygulanarak aylık bağlanmasını gerektiren kanunlara göre vazife malullüğü aylığı bağlanmış malullerden, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başlayanların aylıkları kesilmez. Aylıkları kesilmeksizin 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında çalışanlar hakkında uzun vadeli sigorta kolları, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışanlar hakkında ise iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanır. İş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulananların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmayı istemeleri halinde, bu isteklerini Kuruma bildirdikleri tarihi takip eden ay başından itibaren, haklarında uzun vadeli sigorta kolları da uygulanır. Bu fıkra kapsamına girenlerden ayrıca genel sağlık sigortası primi alınmaz.
d) (Mülga: 17/4/2008-5754/3 md.) e) (Değişik: 13/2/2011-6111/24 md.) Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar ve bunlar hakkında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası ile bunlardan bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar hakkında ayrıca genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. (Ek cümle: 11/10/2011-KHK-665/30 md.) Bunlar için Türkiye İş Kurumu prim ödeme yükümlüsü olmakla birlikte bu Kanun kapsamında işyeri ve işveren sayılmaz. f) (Mülga: 17/4/2008-5754/3 md.) g) (Ek: 17/4/2008-5754/3 md.) Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılır ve bunlar hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. Bu sigortalıların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak istemeleri halinde, 50 nci maddenin ikinci fıkrasındaki Türkiye’de yasal olarak ikamet etme şartı ile aynı fıkranın (a) bendinde belirtilen şartlar aranmaksızın haklarında isteğe bağlı sigorta hükümleri uygulanır. Bu kapsamda, isteğe bağlı sigorta hükümlerinden yararlananlardan ayrıca genel sağlık sigortası primi alınmaz.(Ek cümle: 13/2/2011-6111/24 md.) Bu bent kapsamında yurt dışındaki işyerlerinde çalışan sigortalıların, bu sürede ödedikleri isteğe bağlı sigorta primleri 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılık sayılır.
Sigortalı sayılmayanlar
MADDE 6- Bu Kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları hükümlerinin uygulanmasında;
a) İşverenin işyerinde ücretsiz çalışan eşi,
b) Aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar arasında ve aralarına dışardan başka kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar,
c) (Değişik: 17/4/2008-5754/4 md.) Ev hizmetlerinde çalışanlar (Kanunun ek 9 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamında sigortalı olanlar ile ücretle aynı kişi yanında ay içinde 10 gün ve daha fazla süreyle çalışanlar hariç), (1)
d) Askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu öğrencileri,
e) (Değişik: 10/9/2014-6552/40 md.) Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri hükümleri saklı kalmak kaydıyla; yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye üç ayı geçmemek üzere bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar,
f) Resmî meslek ve sanat okulları ile yetkili resmî makamların izniyle kurulan meslek veya sanat okullarında ve yüksek okullarda fiilen normal eğitim süreleri içinde yapılan, tatbikî mahiyetteki yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler,
g) Sağlık hizmet sunucuları tarafından işe alıştırılmakta olan veya rehabilite edilen, hasta veya malûllerh) (Değişik: 17/4/2008-5754/4 md.) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentleri gereği sigortalı sayılması gerekenlerden 18 yaşını doldurmamış olanlar,
ı) Kamu idarelerinde ve Kanunun ek 5 inci maddesi kapsamında sayılanlar hariç olmak üzere, tarım işlerinde veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz işlerde çalışanlar ile tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan; tarımsal faaliyette bulunan ve yıllık tarımsal faaliyet gelirlerinden, bu faaliyete ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın aylık ortalamasının, bu Kanunda tanımlanan prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu belgeleyenler ile 65 yaşını dolduranlardan talepte bulunanlar, (1)
j) (Mülga: 17/4/2008-5754/4 md.) k) (Değişik: 17/4/2008-5754/4 md.) Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlardan, aylık faaliyet gelirlerinden bu faaliyetine ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarı, prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu belgeleyenler,
l) Kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen ve temsilciliğin bulunduğu ülkede sürekli ikamet izni veya bu devletin vatandaşlığını da haiz bulunan Türk uyruklu sözleşmeli personelden, bulunduğu ülkenin sosyal güvenlik kurumunda sigortalı olduğunu belgeleyenler ile kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen sözleşmeli personelin uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri çerçevesinde ve temsilciliğin bulunduğu ülkenin ilgili mevzuatının zorunlu kıldığı hallerde, işverenleri tarafından bulunulan ülkede sosyal sigorta kapsamında sigortalı yapılanlar, (2) m) (Ek: 4/7/2012-6353/36 md.) Gençlik ve Spor Bakanlığı, Spor Genel Müdürlüğü, Türkiye Futbol Federasyonu, bağımsız spor federasyonları tarafından yapılan her türlü gençlik ve spor faaliyetleri ile bu faaliyetlerle ilgili kamp, eğitim ve hazırlık çalışmalarında süreklilik arz etmeyecek şekilde görevlendirilenler, 4 üncü ve 5 inci maddelere göre sigortalı sayılmaz.
(h) bendinin uygulanmasıyla ilgili olarak, bir meslek veya sanat okulunu bitirenlerden, 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu hükümlerine göre mahkemece ergin kılınmak suretiyle, öğrenimleriyle ilgili görevlerde çalışanlar hakkında 18 yaşın bitirilmiş olması şartı aranmaz. Birinci fıkranın (ı) bendinin uygulanmasında, Türkiye Ziraat Odaları Birliğinin görüşü alınır. Bu maddenin uygulamasına ilişkin usûl ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Cem GÜR
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
( İçerik izinsiz olarak kopyalanamaz. Telif hakkında aykırıdır. )