Kıdem tazminatı her zaman gündemde olan ve anlaşmazlık yaşanan konulardan birisidir. Önemli tartışma konularından birisi de 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 prim ödeme gün sayısı olan her işçiye kıdem tazminatı verilip verilmeyeceğidir.
1475 sayılı eski İş Kanunu'nun 14. maddesinde gösterilen fesih hallerinde, İş Kanununa tabi ve en az bir yıllık çalışması olan işçiye veya işçinin vefat etmesi halinde de bu işçinin hak sahiplerine işveren tarafından son brüt kazancına göre ödenmesi gereken paradır.
Kıdem tazminatı, hem belirli süreli iş sözleşmesine göre çalışan işçilere ve hem de belirsiz süreli iş sözleşmesine göre çalışan işçilere gerekli şartların olması durumunda ödenebilmektedir. Ancak, belirli süreli iş sözleşmelerinde, sözleşmede belirlenen sürenin kendiliğinden son bulması halinde veya tarafların anlaşarak sözleşmeyi sona erdirmelerinde kıdem tazminatı ödenmez.
İşçiye, işe başladığı tarihten itibaren çalıştığı her tam yıl için 30 günlük giydirilmiş son brüt ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenmektedir. Bir yıldan artan süreler için aynı oran üzerinden hesaplama yapılması esastır. Brüt ücretin hesaplanmasında işçinin para ve para ile ölçülmesi mümkün olan iş sözleşmesiyle sağlanan menfaatler ile kanundan doğan menfaatler süreklilik arz etmesi koşuluyla dikkate alınmaktadır.
Kıdem tazminatı feshe bağlı haklardan birisi olmakla birlikte, iş sözleşmesinin sona erdiği her durumda talep doğmaz. Kıdem tazminatının söz konusu olabilmesi için iş sözleşmesinin Kanunda belirtilen şartlarla feshedilmesi gereklidir.
Buna göre;
"g) Sosyal Sigorta Yasalarında değişiklik yapan 4447 sayılı yasa ile getirilen bir hükümle, 506 sayılı Kanunun 60. maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı kanunun geçici 81. maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle," işten ayrılan işçiler kıdem tazminatı almaya hak kazanırlar.
Sigortalılık süresi ve prim gün sayısının yanı sıra belirli bir yaşın tamamlanması da emeklilik şartlarından sayılmaktadır.
-08/09/1999 tarihinden önce ilk defa sigortalı olan kişiler için 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 prim ödeme gün sayısı bulunan ve emeklilik yaşını bekleyen bütün işçilere kıdem tazminatı alabileceği yönünde yazı verilmektedir.
-08/09/1999 tarihi ile 30.04.2008 tarihleri arasında ilk defa sigortalı olan kişiler için, sigorta yılı dikkate alınmaksızın 7000 prim günü ya da 25 yıl sigortalılık şartı ve 4500 prim günü ve, prim günü ile kıdem tazminatı alarak işten ayrılma hakkı bulunmaktadır.
Buna göre işçiler;
- 1.5.2008-31.12.2008 arasında sigortalı olanlar için 4600 gün,
- 2009 yılı olanlar için 4700 gün,
- 2010 olanlar için 4800 gün,
- 2011 olanlar için 4900 gün,
- 2012 olanlar için 5000 gün,
- 2013 olanlar için 5100 gün,
- 2014 olanlar için 5200 gün,
- 2015 olanlar için 5300 gün,
- 1.1.2016'dan itibaren 5400 gün,
Şartını yerine getirmeleri durumunda kıdem tazminatına hak kazanırlar..
ÖZET
Yaş hariç emeklilik şartlarını taşıyan sigortalıların;
— Son işyerinde en az 1 yıl çalışmak,
— 08.09.1999 tarihinden önce ilk sigortalılığı bulunan çalışanlar için 15 yıl sigortalılık şartı ve 3600 prim gün sigortalık süresi olmak,
— 08.09.1999 tarihi ile 30.04.2008 tarihleri arasında ilk sigortalılığı olan çalışanlar için, sigortalılık süresi göz önünde bulundurulmaksızın 7000 prim ödeme gün sayısı veya "4500 prim günü ve 25 yıl sigortalılık süresi olmak,
— 30.04.2008 tarihi ile 31.12.2008 tarihleri arasında ilk sigortalılığı olan çalışanlar için 4600 prim gün sigortalılık süresi olmak,
— 01.01.2009 tarihi ile 31.12.2015 tarihleri arasında ilk sigortalılığı olan çalışanlar için 4600-5300 prim gün (her yıl için 100 gün eklenerek hesaplanıyor) sigortalılık süresi olmak,
— 01.01.2016 tarihinden sonra ilk sigortalılığı bulunan çalışanlar için 5400 prim gün sigortalılık süresi olmak,
Şartları sağlandığında "SGK’dan kıdem tazminatına esas yazı” alınarak işten ayrılmak mümkündür.
SGK’DAN KIDEM TAZMİNATINA ESAS YAZI ALMANIN ŞARTLARI 22.06.2013 tarihli 2013-26 sayılı genelgenin 4 üncü maddesinde;4447 sayılı Kanunun 45 inci maddesiyle 1475 sayılı İş Kanununun 14 üncü maddesinin birinci fıkrasına eklenen (5) numaralı bentle 506 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları (sigortalılık süresi ile prim ödeme gün sayısı) veya aynı Kanunun Geçici 81 inci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak, kendi istekleri ile işten ayrılmaları halinde, sigortalılara kıdem tazminatı ödeneceği öngörülmüştür.
Talep edenlere kıdem tazminatına esas yazının verilmesi için sigortalıların Kanunda öngörülen yaş dışındaki diğer koşulları (prim gün sayısı ve sigortalılık süresi) yerine getirmesi gerekmektedir.
08.09.1999 tarihinden önce ilk sigortalılığı bulunan çalışanlar için 15 yıl sigortalılık şartı ve 3600 prim gün sigortalık süresi olmak, 08.09.1999 tarihi ile 30.04.2008 tarihleri arasında ilk sigortalılığı olan çalışanlar için, sigortalılık süresi göz önünde bulundurulmaksızın 7000 prim ödeme gün sayısı veya "4500 prim günü ve 25 yıl sigortalılık süresi olmak, 30.04.2008 tarihi ile 31.12.2008 tarihleri arasında ilk sigortalılığı olan çalışanlar için 4600 prim gün sigortalılık süresi olmak, 01.01.2009 tarihi ile 31.12.2015 tarihleri arasında ilk sigortalılığı olan çalışanlar için 4600-5300 prim gün (her yıl için 100 gün eklenerek hesaplanıyor) sigortalılık süresi olmak, 01.01.2016 tarihinden sonra ilk sigortalılığı bulunan çalışanlar için 5400 prim gün sigortalılık süresi olmak, gerekmektedir.
Gerek sigortalılık süresi gerekse gün koşulunun tespitinde hizmet birleştirmeleri ile bu süreleri etkileyen faktörler (itibari hizmet süreleri, fiili hizmet süresi zamları...gibi) dikkate alınmaktadır. Ancak, 2829 sayılı Kanunun 8 inci maddesine göre değerlendirme yapılmaksızın son statünün 4/1-(a) olması bu belgenin verilmesi için yeterli olacaktır.
Kıdem tazminatına esas yazının verilebilmesi için sigortalının müracaat tarihinde işten ayrılma koşulu aranmamaktadır.
18 yaşın doldurulmasından önceki hizmetler, emeklilik açısından prim ödeme gün sayısı olarak dikkate alınmakta ancak bu hizmetler emeklilik için gerekli sigortalılık süresinin hesabında dikkate alınmamaktadır. Kıdem tazminatı alma konusunda buna dikkat edilmelidir.
İşçinin tek taraflı olarak yaptığı istifanın ardından alacağı belgeyi sunması kıdem tazminatına hak kazandırmaz. Bu nedenle belgenin SGK’dan alınmasından sonra ilgili sebebe dayanarak istifa edilmesi olası mağduriyetleri önleyecektir.
TÜRMOB
